Slaappillen - de zoveelste quick fix?

Ruim 1,3 miljoen mensen in Nederland gebruikt slaappillen. Eind oktober vorig jaar sloegen artsen alarm om dit schrikbarend hoge aantal (1). Voldoende slapen is belangrijk voor onze gezondheid, we weten allemaal hoe een gebroken nacht voelt. Niet goed slapen kan je behoorlijk opbreken, zeker op de lange termijn. Bovendien verhoogt slechte slaap het risico op chronische ziekte en verlaagt het de levenskwaliteit. Slaapmiddelen kunnen je op korte termijn laten slapen en soms is dat misschien wel even hard nodig. Maar net als het gebruik van bloedsuikerverlagende medicatie bij diabetes type 2 is het gebruik van een slaapmiddel bij slaapproblemen een quick fix. De onderliggende oorzaak wordt niet aangepakt. Een systemische aanpak is nodig voor duurzame winst. Wat kun je zelf doen? En wie leert ons daar de verantwoordelijkheid voor te nemen?

Op slaap leveren we het liefst niet in. Slaapmiddelen worden dan ook vaak voorgeschreven (1). Er zijn kort en langer werkende middelen, zoals temazepam, diazepam en lorazepam. Ook slaapmiddelen die zonder recept verkrijgbaar zijn, zoals melatonine, droomsap (kruidendrankje met honing en een lage dosering doxylamine; een antihistamine - niet zonder gevaar (2)) en magnesium supplementen zijn populair. Het gebruik van slaapmiddelen verbetert de slaap echter niet per definitie. Sterker nog, ze kunnen de slaap ook negatief beïnvloeden. Neem bijvoorbeeld melatonine. Een hormoon dat invloed heeft op onze biologische klok. Wordt het niet op het juiste moment van de dag ingenomen, kan het die klok behoorlijk in de war schoppen met slechter slapen tot gevolg (3). Het gebruik van slaapmiddelen kan daarnaast leiden tot negatieve bijwerkingen, zoals sufheid overdag, vermoeidheid en somber zijn (3,4). Meestal valt slaapmedicatie op recept onder de ‘benzodiazepines’, middelen die een verslavende werking hebben. Wordt het slechts kort gebruikt (enkele weken) dan is het risico op afhankelijkheid klein. Maar wordt het langer dan twee weken gebruikt, ontstaat er in de regel wel afhankelijkheid en is er bovendien langzaamaan steeds meer nodig om hetzelfde effect te bereiken (4). 

Veel factoren hebben invloed op onze slaap en die factoren hebben ook weer invloed op elkaar. Binnen onze leefstijlprogramma’s staan de pijlers voeding, beweging, ontspanning en slaap centraal. We leren deelnemers hun slaaphygiëne (alle gewoonten en handelingen rondom de slaap) te verbeteren door middel van praktische tips. Maar nog belangrijker is de invloed van de andere pijlers en de samenhang daartussen. Waarom? Een paar voorbeelden:

• Het aanpassen van de voeding kan er onder andere voor zorgen dat de juiste voedingsstoffen aanwezig zijn om voldoende stoffen aan te maken die onze slaap bevorderen (zoals tryptofaan in eiwitrijke voeding of bananen). Geen grote maaltijden meer eten vlak voor het slapengaan geeft een signaal aan de biologische klok dat het ‘avondprogramma’ kan worden gestart en zorgt dat de lichaamstemperatuur door de voedselverbranding niet onnodig verhoogd wordt, waardoor we te alert zijn ‘s avonds. 

• Beweging kan slaap verbeteren doordat we fysiek vermoeid raken. Het helpt, door de happy hormones die vrijkomen tijdens bewegen, ons daarnaast te ontspannen. In slaap vallen wordt daardoor makkelijker. Ben je uitgerust wakker geworden, heb je uiteraard ook weer meer energie om te bewegen. 

• Ontspanning helpt beter in- en door te slapen. Een alerte geest waakt voor gevaar en kijkt wel uit om in slaap te vallen. Rustmomenten creëren overdag zorgt voor een rustigere staat van zijn als je gaat slapen. De nacht is een afspiegeling van de dag. De hele dag racend doorgebracht? Geen wonder dat je lichaam niet klaar is om te gaan slapen. 

Het lichaam is een (complex) systeem. Bij iedere quick fix, die vaak niet op een mogelijke oorzaak ingrijpt, wordt hieraan voorbijgegaan. Ook slaappillen, dus. We kunnen het lichaam proberen voor de gek te houden, maar duurzame gezondheidswinst gaat het ons niet opleveren. We moeten weer leren de verantwoordelijkheid te nemen over onze gezondheid en die niet in handen te leggen van externe factoren of invloeden. Waar ligt het probleem? En wat kan je zelf doen om dit op te lossen? En wie kan jou hierbij helpen? Geen quick fix, maar een persoonlijke oplossing voor een persoonlijk probleem, aangestuurd door de zelfregie van het individu. Dat is wat wij onze deelnemers meegeven in de leefstijlprogramma’s. Voor henzelf, voor een gezondere maatschappij en voor een duurzaam zorgsysteem. Hoe denk jij over slaappillen? 

Bronnen: 

1. https://eenvandaag.avrotros.nl/item/13-miljoen-mensen-gebruiken-slaappillen-5-vragen-over-het-gebruik-en-gevaar-van-deze-middelen-beantwoord/

2. https://www.medischcontact.nl/opinie/blogs-columns/blog/een-mooi-natuurlijk-middel-over-off-label-gebruik-van-een-eerstegeneratie-antihistaminicum

3. https://www.washingtonpost.com/wellness/2022/03/25/how-to-use-melatonin-for-sleep/

4. https://www.thuisarts.nl/slaapproblemen/ik-wil-misschien-slaapmiddel-gaan-gebruiken