VL Column: Maar ik heb helemaal geen stress

Zei een vriendin laatst tegen me. Ik hoor deze uitspraak vaker. Van deelnemers in onze programma’s die gepensioneerd zijn bijvoorbeeld. Of van iemand die altijd kalm oogt.

Jarenlang wilde ik dat ik, net als zij, zo’n uitspraak kon doen. Ik droomde van een lege agenda, met het idee dat ik dan geen stress meer zou hebben. In onze maatschappij staat dát gelijk aan rust en ontspanning. Maar met alles wat ik over dit onderwerp heb geleerd, weet ik nu dat dat complexer ligt en een lege agenda niet per definitie gelijk staat aan ontspanning. En dat veel van de dingen die we tegenwoordig doen om te ontspannen, ons niet helpen herstellen. Terwijl dat nou júist het doel is.

Denk aan een serie bingewatchen met je telefoon in je hand, scrollend door appjes en nieuwsupdates. Of kilometers hardlopen ‘om je hoofd leeg te maken’, op je tandvlees. Het terras op met vrienden, een sloot alcohol en bitterballen. Feesten tot in de late uurtjes. Een citytrip in 35 graden en geen hotspot overslaan.  

Héérlijk natuurlijk af en toe. Ik zal de laatste zijn die dit niet meer doet. Maar ik heb niet meer de illusie dat dit écht ontspanning is, dat mijn lichaam hiervan herstelt. Hoewel het wel degelijk zo kan aanvoelen, zijn het ongemerkt juist stressfactoren. 

Er zijn nog meer onbewuste stressfactoren. Wist je bijvoorbeeld dat emoties niet uiten, conflicten vermijden, eenzaamheid, ongelijkwaardige relaties en een gevoel van onveiligheid jouw stresssysteem activeert? Dingen die je in eerste instantie niet direct associeert met de term ‘stress’.  

Natuurlijk verschilt per persoon wat een stressfactor is en is stress niet per definitie slecht. Een beetje kan je functioneren juist verbeteren. Maar de meesten van ons bevinden zich tegenwoordig in een chronisch gestresste staat. En dan wordt stress wel een probleem. Overleven wordt prioriteit, herstel doet er niet meer toe. Dat is de reden dat je stresslevel op zo’n beetje iedere denkbare ziekte invloed heeft. 

Het is cruciaal voor je gezondheid om voldoende momenten te hebben waarin je lijf écht kan herstellen. Waarin je parasympatisch zenuwstelsel de regie voert en aanstuurt op herstel op alle fronten. Dat is onze natuurlijke staat van zijn, ook al kun je je daar nu misschien niks bij voorstellen.

Ik zou wel van de daken willen schreeuwen hoe belangrijk dit is. Ik wou dat iemand mij dit had verteld toen ik bijna kopje onder ging, ondanks dat ik mijn best deed te ‘ontspannen’, en me maar niet beter voelde. Nu heb ik wel échte herstelmomenten: een tukkie doen, uiten wat me dwars zit, in de hangmat schommelen, een boek lezen zonder telefoon ernaast, iets creatiefs doen. Ik merk een enorm verschil. De tijden dat ik me doorlopend als een strak gespannen elastiekje voelde zijn verleden tijd. 

Denk jij ook ‘ik heb geen stress’? Bedenk dan of je ontspannen bént of dat je dat alleen denkt.