“Inmiddels weet ik dat “a pill for every ill” een illusie is.

Dit is het verhaal van Ellen Willemsen (44), apotheker bij apotheek Schoepp Mosae Forum en voormalig lid van de deelnemersraad van Voeding Leeft. In dit interview deelt ze haar passie voor leefstijl en haar droom voor de apotheek van de toekomst. 

“Inmiddels weet ik dat “a pill for every ill” een illusie is. Medicatie is soms hard nodig, maar lang niet altijd zaligmakend en zeker geen oplossing voor elke klacht.” 

Apotheker

Mijn eerste interesse in het vak ontstond toen ik als jong meisje in Hellevoetsluis woonde. Er was een nieuwe apotheek in het winkelcentrum, waar ik met mijn moeder moest zijn. Ik zei tegen haar: “Ik ga later in een apotheek werken”. In de loop van de tijd ebde dat gevoel weg, tot een vriendin op de middelbare school in Den Haag begon over de opleiding farmacie. Direct wist ik: dit is wat ik interessant vind. Wat zit er nu daadwerkelijk in een pil? Welke stoffen maken mensen beter? Inmiddels weet ik dat “a pill for every ill” een illusie is. Medicatie is soms hard nodig, maar lang niet altijd zaligmakend en zeker geen oplossing voor elke klacht. Soms nemen pillen de eigen verantwoordelijkheid voor gezondheid bij mensen weg. Medicatie verlicht symptomen en verlaagt daarmee de urgentie om bijvoorbeeld aan de slag te gaan met leefstijlaanpassingen. Interesse in leefstijl was er niet vanaf dag één. Het zou je verbazen als ik zeg dat ik bij Liesbeth van Rossum in de klas zat, maar wij waren destijds beiden niet met het onderwerp bezig. Hoe anders is dat nu! Ik ben een periode een “preacher” geweest. Iedereen die ik tegenkwam, kreeg een college over gezonde voeding. Dat werd mij niet altijd in dank afgenomen. Limburgers – ik woon al twintig jaar in Maastricht – waren niet zo’n fan van mijn directe manier van communiceren. Ook vrienden werden er een beetje moe van. Als ik niet op een feestje was, kreeg ik foto’s van taart toegestuurd of juist foto’s waarbij mensen met wortels en paprika’s in hun oren stonden. Inmiddels heb ik het afgeleerd om mensen te overladen met leefstijladviezen. Iedereen moet zijn eigen moment en manier kiezen om aan de slag te gaan. Zelf heb ik mijn leefstijl tien jaar geleden grondig onder de loep genomen. Ik was een vrouw die na de komst van een tweeling vermoeid was en kampte met buik- en huidklachten. Inmiddels voel ik mij energieker dan ooit en heb ik meerdere malen een halve marathon gelopen. Nu probeer ik mij meer te focussen op ontspanning. Als apotheker vind ik dat ik een voorbeeldfunctie heb naar mijn generatiegenoten toe. Het is belangrijk dat wij gezond blijven, zodat we over veertig jaar geen last zijn voor onze (klein)kinderen.

Limburg Positief Gezond

De Provincie Limburg heeft een grote zak geld toebedeeld aan de stichting Limburg Positief Gezond om Limburgers gezonder te maken. Dat is hard nodig, want er zijn veel mensen in de regio met chronische, vaak leefstijl-gerelateerde, aandoeningen. Apothekers zien de meeste mensen iedere drie maanden als ze hun herhaalmedicatie komen ophalen. Die contactmomenten zie ik als een kans om een gesprek over leefstijl aan te gaan. Ik open een gesprek meestal met de vraag of mensen last hebben van bijwerkingen. Als dat het geval blijkt te zijn en/of ik niet zeker ben of het bewijs het medicatiegebruik nog ondersteunt, adviseer ik ze om met de huisarts te bespreken of de medicatie afgebouwd kan worden. Ook praat ik met mensen over stress en hoe zij dit in hun leven kunnen verminderen, en informeer ik diabetespatiënten over het Keer Diabetes2 Om programma van Voeding Leeft. Op het moment dat mensen enthousiast terugkomen, realiseer ik mij hoe dankbaar werk ik doe. Naast mijn werk in de apotheek, neem ik deel aan het multidisciplinair leefstijloverleg in ons gezondheidscentrum. Meestal worden patiënten met diabetes type 2 en overgewicht besproken om zo in kaart te brengen wat er nodig is om de patiënt meer te laten bewegen. Idealiter kijk ik of er medicatie afgebouwd kan worden die meer bewegen in de weg staat, maar ik merk dat veel huisartsen het nog lastig vinden om medicatievraagstukken uit handen te geven. Het verschilt per huisarts of ze de apotheker zien als medicatiespecialist of doosjesschuiver. Het imagoprobleem dat aan ons kleeft is in een ver verleden ontstaan toen apothekers veel geld hebben verdiend aan de levering van pillen waarvan het patent net verlopen was. Die tijden zijn voorbij. Gelukkig is er nu een grote lobby om de perverse prikkel, “hoe meer pillen, hoe meer omzet”, eruit te halen. Om dit te bereiken is een ander verdienmodel nodig. Hoe mooi zou het zijn als wij ook betaald worden voor goed advies in de vorm van preventie- en leefstijlconsulten, en voor begeleiding van “ontpillen”? Hoewel de bijdrage van een apotheker op de lange termijn moeilijk is te kwantificeren, is wel plausibel dat wij door het leveren van goede adviezen zorgkosten kunnen besparen.

Leefstijlapothekers

In september 2019 hebben ik en mijn leefstijlcollega’s onze krachten gebundeld. Wij noemen onszelf leefstijlapothekers. De energie in de groep is aanstekelijk. Zo is er een Rotterdamse apotheker die een leefstijlweek heeft georganiseerd in haar apotheek. Het plan was om laagdrempelig metingen aan mensen te verrichten, leefstijlconsulten aan te bieden en stappentellers uit te delen. Het stimuleert mij om ook in mijn eigen apotheek leefstijl beter op de kaart te zetten. Als roeptoeter van de leefstijlapothekers laat ik mijzelf geregeld horen: “denk aan de apotheker, die kun je ook betrekken!” Bezig zijn met leefstijl en demedicalisering houdt mijn werk leuk. Zoals de meesten wel weten, zijn apothekers momenteel veel tijd kwijt aan de logistiek rondom niet-leverbare medicatie. Persoonlijk ervaar ik dit probleem als een enorme energievreter. Het is gewoon niet waar ik mee bezig wil zijn. Er zijn ook collega’s die de logistiek, inkoop en/of bereiding van medicatie als een uitdaging zien. Als daar je interesse ligt, moet je dat vooral doen. Persoonlijk zou ik ook kunnen functioneren zonder het leveren van pillen. Mijn hart ligt bij het contact met de patiënt. Als leefstijlapotheker kan ik dat goed vormgeven. Afgelopen zomer ben ik in de deelnemersraad van Voeding Leeft gekomen om mijn expertise als leefstijlapotheker te delen. 

Apotheek van de toekomst

De apotheek van de toekomst is een gezondheidshuis waar de patiënt laagdrempelig kan bewegen en een leefstijlconsult kan krijgen, en waar zorgverleners geregeld overleg hebben over wat de patiënt nodig heeft. Wat mij betreft wordt medicatie alleen ingezet als het niet anders kan. Het is mijn droom dat ik in de toekomst overbodig ben. Dat is natuurlijk een utopie, maar zou wel fijn zijn als wij ons als apothekers minder bezig hoeven houden met chronische ziekten die voor een groot deel door leefstijl worden veroorzaakt. Wij staan nu aan de vooravond. Het is een kwestie van tijd tot de grote massa achter de koplopers aankomt. Ik voel mij geïnspireerd dat ik een van de koplopers mag zijn.

Mijn tips:

• Voor patiënten: Goede voeding kan een kantelpunt zijn in je leven als je het anders wilt gaan doen. Ga het gesprek aan met je apotheker of huisarts of je al die pillen nog wel nodig hebt. Denk nooit: “ik kan er niet vanaf komen”. Je kunt ongeveer van alle pillen afkomen.

• Voor huisartsen: Zie de patiënt als één geheel in zijn/haar sociale context en verleden in plaats van een eendimensionaal iets met een klacht, die snel opgelost moet worden. Wees daarnaast niet bang om te zeggen, “ik kan het niet alleen”. Maak gebruik van de expertise van zorgverleners om je heen, die jou kunnen ondersteunen. 

• Voor beleidsmakers: Ga niet wachten tot er wetenschappelijk bewijs is voor de meerwaarde van adviezen van leefstijlapothekers.

• Voor farmacieopleidingen: Laat leefstijlapothekers onderwijs geven. Ik zou het heel graag doen!