Het thema duurzaamheid is inmiddels niet meer weg te denken wanneer we het hebben over een gezonde leefstijl. De media duiken vol op onderwerpen als eiwittransitie, plantaardige voeding en duurzame zorg. Een toekomstbestendig voedingspatroon zou gezond moeten zijn voor zowel mens als milieu. Maar gaan gezondheid en duurzaamheid wel hand in hand? En wat kun jij zelf al doen om gezonder en duurzamer te eten?
De Gezondheidsraad publiceerde in december 2023 een rapport dat concludeerde dat opschuiven naar een meer plantaardig voedingspatroon zowel duurzaam als gezond is (1). Hierin werd een voedingspatroon met 60% plantaardige en 40% dierlijke eiwitten vergeleken met ons huidige voedingspatroon, waarin die verhouding andersom is. Het meer plantaardige voedingspatroon bleek beter te voldoen aan de Richtlijnen Goede Voeding en kan de milieu-impact van onze voedselconsumptie met 25% verlagen. Niet veel later kwam het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) naar buiten met een promotieonderzoek van Reina Vellinga, waaruit blijkt dat het Nederlands voedingspatroon gezonder en duurzamer kan, zonder extra kosten voor de consument (2). Kortom, het lijkt een win-win-win situatie.
Het is echter goed om het onderscheid tussen beide thema’s te begrijpen. Gezondheid gaat over het lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn van het individu (3). Dit betreft bijvoorbeeld voeding, beweging, medische zorg en mentale gezondheid. Duurzaamheid richt zich op het milieu voor mens en dier op lange termijn, waarbij wordt voorzien in de behoeften van de huidige generatie, zonder de behoeften van toekomstige generaties in gevaar te brengen (4). Bijvoorbeeld door het verstandig gebruik van natuurlijke hulpbronnen zoals natuur, schoon water, landbouwgrond en biodiversiteit. De nadruk ligt bij beide begrippen anders, maar ze hebben wel invloed op elkaar en versterken elkaar. Een duurzaam voedingspatroon kan gezond zijn, en vice versa, maar dat hoeft niet. Zo is bijvoorbeeld de beweging naar een meer plantaardig, onbewerkt voedingspatroon gunstig op het vlak van duurzaamheid en gezondheid. Hoewel ultrabewerkte plantaardige producten, zoals vleesvervangers, duurzaam kunnen zijn, maar niet altijd gezond.
Dat gezondheid en duurzaamheid in veel gevallen samengaan is een gerustellende gedachte, want beide zijn belangrijke thema’s die bovenaan de agenda staan. Ruim 10 miljoen Nederlanders lijden aan een chronische beperking of aandoening (5) en er is een toenemende druk op ons milieu (6). Een gezonder en duurzaam voedselsysteem vereist samenwerking van de consument, overheid en bedrijven. Overheid en bedrijven dragen de verantwoordelijkheid om de voedselomgeving gezonder en duurzamer in te richten. Daarnaast heb je als consument de eigen regie om voedselkeuzes te maken die bijdragen aan jouw eigen gezondheid en tegelijkertijd minder impact hebben op het milieu.
Duurzaamheid kan al snel een lastig en abstract thema lijken. Misschien juist wel omdat er zoveel over wordt geschreven. Daarom hebben we een aantal concrete tips om jouw voedingspatroon vandaag nog gezonder én duurzamer te maken:
Eet op maat, niet meer dan je nodig hebt. Door niet meer te consumeren dan je nodig hebt, draag je bij aan minder voedselverspilling, een lagere milieu-impact, een gezond gewicht én het is beter voor je portemonnee.
Minder dierlijk, meer plantaardig. Dierlijke producten horen thuis in een gezond en volwaardig voedingspatroon, maar de verhouding dierlijk/plantaardig is daarbij belangrijk. Dierlijke producten, voornamelijk rood en bewerkt vlees, hebben een grote impact op het milieu en kunnen in grotere hoeveelheden schadelijk zijn voor onze gezondheid (2). Kies dus vaker voor plantaardig, maar wél zo onbewerkt mogelijk.
Eet lokaal en met de seizoenen. Voedsel dat lokaal wordt geproduceerd, heeft minder transport nodig, wat beter is voor het milieu. Seizoensproducten die lokaal verbouwd worden kunnen groeien op natuurlijke wijze en hebben daardoor minder energie, kunstmest, water en bestrijdingsmiddelen nodig bij de productie. Dit alles stimuleert tevens de biodiversiteit. Door bovenstaande redenen worden kosten bespaard tijdens de productie en bespaar je in veel gevallen ook nog eens op je boodschappen.
Verspil geen voedsel. Zo’n 9 procent van al ons gekochte eten wordt weggegooid (7). Ongeveer de helft daarvan bestaat uit brood, groente en fruit. Je herkent het misschien wel: restjes brood die uitgedroogd zijn, zakjes sla die bruin zijn geworden en fruit met rotte plekken. Al dat weggegooide eten is ontzettend zonde van de milieubelasting die is ontstaan bij de productie van dit voedsel. Maak bijvoorbeeld boodschappenlijstjes en wees creatief met restjes om verspilling te voorkomen.
Eet zo onbewerkt mogelijk. Zo onbewerkt mogelijke voedingsmiddelen ondergaan minder bewerkingen (zoals conserveringsmiddelen en verpakkingen), waardoor er minder energie, water en andere hulpbronnen nodig zijn.
Kortom, gezondheid gaat in veel gevallen gepaard met duurzaamheid. Het is echter goed om het onderscheid tussen beiden te begrijpen, zodat je je bewust bent van de keuzes die je maakt. Door bewuste keuzes te maken kunnen we zowel onze eigen gezondheid verbeteren als bijdragen aan een duurzamere toekomst. Welke keuzes ga jij maken?
Referenties:
https://www.rivm.nl/nieuws/nederlandse-consument-kan-gezonder-en-duurzamer-eten-voor-hetzelfde-geld
https://www.who.int/about/accountability/governance/constitution
https://www.cbs.nl/nl-nl/economie/landbouw/monitor-duurzame-agro-grondstoffen-2016/duurzaamheid
https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2022/09/vooral-45-plussers-met-chronische-aandoening-werken-minder
https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/klimaatverandering/wat-is-klimaatverandering/#:~:text=Gevolgen%20in%20Nederland&text=klimaatverandering%20
voor%20Nederland%3A-,De%20zeespiegel%20stijgt.,vele%20water%20niet%20meer%20aan.
https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/voedselverspilling/hoeveel-voedsel-verspillen-we/
Een digitaal leefstijlprogramma, werkt dat wel? Is dat wel passend en haalbaar voor de doelgroep? En kan je wel voldoende interactie en groepsgevoel creëren? Hoe houd je het hoofd, hart en handen principe, wat zo belangrijk is binnen onze programma's, in stand? We delen graag de laatste inzichten en quotes uit de Keer Diabetes2 Om GLI evaluatie.
Gaat het over gezond eten, dan wordt er al snel gezegd dat dit (te) duur is en daardoor niet voor iedereen haalbaar. Dit heeft gevolgen voor de voedselkeuzes die gemaakt worden en hoe gezond die zijn, want de prijs is daarin een belangrijke factor volgens het CBS.
Bij ziekte komt veel kijken, niet alleen fysieke, maar ook mentale en emotionele aspecten. En zingeving. Onze programma’s zijn rondom deze lagen gebouwd. De vier lagen staan niet los van elkaar. Ze beïnvloeden elkaar en vullen elkaar aan. Zo is het van belang dat je fysieke lichaam sterk is als jij je emoties wil kunnen reguleren. Emoties hebben op hun beurt effect op je gedachten en andersom. Zingeving kan weer effect hebben op hoe je je voelt (fysiek) en je gedachten en emoties.