VL Column: Bewijsdrang

Bijna dagelijks zie ik het als ik over LinkedIn scroll: de strijd tussen gezond verstand en wetenschap. De discussies lopen snel hoog op, vooral bij uitspraken die niet onderbouwd zijn, maar wel heel logisch klinken. “Supplementen zijn gezond, hoe meer hoe beter!” “E-nummers zijn superslecht voor je.” Waarop het wachten is op de reactie: wat is daar het bewijs voor?

Opgeleid als wetenschapper begrijp ik dat goed. De keren dat ik stagiaires om referenties vroeg voor hun uitspraken, zijn niet op twee handen te tellen. Het is belangrijk dat we het bij de feiten houden. Toch ben ik óók groot voorstander van het gezond verstand en vind ik dat we soms doorslaan in het alles maar wetenschappelijk te willen onderbouwen en de houding die daarbij komt kijken. 

Want eerlijk is eerlijk: die wetenschappelijke, vaak kritische (en soms zelfs wat zure of betweterige) houding zorgt er óók voor dat nieuwe ideeën of onverwachte inzichten gemakkelijk worden afgefakkeld. Gebrand op opmerken wat (nog) niet bewezen is en misschien niet klopt, blijft er maar weinig ruimte over voor een open houding en nieuwsgierigheid. Hoe kun je een nieuw idee al bij voorbaat wetenschappelijk onderbouwen? Dat gaat niet. Nieuwe ideeën worden wat mij betreft te makkelijk afgedaan als ‘niet wetenschappelijk onderbouwd’ en in de prullenbak gegooid. Terwijl de combinatie van wetenschap en gezond verstand nou júist de basis kan zijn van vernieuwing. 

Tuurlijk, we moeten kritisch blijven. Want ideeën die logisch lijken, kunnen alsnog gevaarlijk uitpakken. Zo bleek in een wereldberoemde studie dat het nemen van hoog gedoseerde vitamine A en betacaroteen supplementen het risico op longkanker bij (ex)rokers niet verlaagde, maar juist flink verhoogde. Onderzoek is en blijft cruciaal. Maar de afwezigheid van bewijs is niet hetzelfde als de afwezigheid van effectiviteit. Het kan een kwestie van tijd zijn voor het bewijs er alsnog komt.

Wat mij betreft hoeft gezond verstand en ideeën die hieruit voortkomen niet tegenover de wetenschap te staan, het kan juist hand in hand gaan. De bredere blik die het geeft, kan ons misschien wel op het spoor zetten van een nieuwe doorbraak. Daarom pleit ik voor deze zin: ‘Er is nog geen bewijs voor, het zou net zo goed wel als niet kunnen kloppen’.