Ozempic, oorspronkelijk geïntroduceerd als medicijn voor diabetes type 2, heeft snel aan populariteit gewonnen vanwege zijn afslankende effecten. Terwijl sommigen het als een wondermiddel beschouwen, beschouwen anderen het eerder als een (potentieel gevaarlijke) pleister die op de wond wordt geplakt en afleidt van de daadwerkelijke oorzaken van overgewicht. Bovendien wordt onze gezondheid door veel meer factoren bepaald dan het getal op de weegschaal en daar wordt vaak aan voorbij gegaan.
De werking van Ozempic
Ozempic kan de bloedsuikerspiegel snel en effectief verlagen, waardoor symptomen zoals vermoeidheid en dorst op de korte termijn verminderen. Bovendien kan het gewichtsverlies bevorderen, wat op zijn beurt de bloedsuikerspiegel verder kan verbeteren. Dit komt doordat het medicijn het darmhormoon GLP-1 nabootst, wat leidt tot een toename van het verzadigingsgevoel, waardoor mensen makkelijker kunnen stoppen met (over)eten. Dit heeft met name impact op mensen met obesitas, omdat onderzoek aantoont dat het verzadigingshormoon in deze doelgroep vaak verstoord is door een vergrote hoeveelheid vetcellen (1).
Media benadrukken vooral de positieve verhalen van mensen die moeite hebben met afvallen en geen blijvend succes hebben met afslankdiëten. Bijvoorbeeld in de omstreden documentaire ‘de Prikpen’ (2). Ozempic lijkt voor het eerst een blijvend effect te hebben en wordt daarom als ‘wondermiddel’ gezien en ook mensen zonder diabetes type 2 die een paar kilo’s kwijt willen kunnen (te) makkelijk aan dit middel komen, met tekorten tot gevolg.
De keerzijde van Ozempic
Niets is zo moeilijk als gedragsverandering en op eigen houtje duurzaam afvallen, toch? Mensen zijn vaak op zoek naar een quick fix en denken dat in Ozempic gevonden te hebben. Toch zijn er een aantal belangrijke aandachtspunten om in acht te nemen:
De oorzaak van het probleem, een ongezonde leefstijl, wordt (weer) niet aangepakt. Daarnaast, als de oorzaak van over-eten psychosociaal is, kunnen mensen dwars door het verzadigende effect heen eten. Het zal dan minder tot geen effect hebben (3).
Bij het gebruik van Ozempic wordt vooral gekeken naar hoeveel mensen eten, in plaats van wát ze (nog) eten. Echter, juist de kwaliteit van de voeding is van belang. Het consumeren van, weliswaar minder, ongezonde (ultra bewerkte) voeding kan nog steeds zorgen voor ontstekingen in het lichaam en een hogere kans op chronische ziekten (4). Waarom is de focus van calorieën tellen nog steeds niet verschoven naar voedingswaarden tellen?
De focus op gewicht negeert andere factoren die meespelen in onze gezondheid. Er is geen aandacht voor andere leefstijlfactoren die bijdragen aan overgewicht, waaronder stress, te weinig beweging, gebruik van andere medicatie en slecht slapen.
De kans is groot dat mensen weer aankomen nadat ze stoppen met het gebruik van Ozempic. Eenmaal begonnen aan het gebruik van Ozempic betekent daarmee ook dat stoppen in principe niet meer mogelijk is om het effect te behouden (5). Levenslang gebruik op deze schaal zorgt voor torenhoge kosten en het is simpelweg niet haalbaar om Ozempic als oplossing te zien voor de 50% van de volwassenen die inmiddels overgewicht heeft.
Ozempic wordt gebruikt als afslankmiddel, wat niet alleen een bedreiging vormt voor de beschikbaarheid voor mensen met diabetes type 2, maar ook voor het in stand houden van een (onrealistisch) schoonheidsideaal. Wat gebeurt er als mensen met eetstoornissen of jongeren hier (makkelijk) aan kunnen komen? Ozempic kan bijwerkingen hebben, zoals misselijkheid, braken, diarree, (ernstige) constipatie, maag- en darmklachten, galstenen, alvleesklierontsteking, hoofdpijn en uitdroging (6).
Er zijn meldingen geweest van suïcidale gedachten na het gebruik van Ozempic (7). Het is nog onbekend hoe groot dit effect is, maar dit moet nauwlettend in de gaten gehouden worden. In het verleden zijn er al eerder afslankmedicijnen uit de handel genomen omdat gebruikers suïcidaal werden, zoals bij Rimonabant.
De kosten zijn hoog: een wekelijkse spuit Ozempic kost ongeveer 2000 euro per persoon per jaar (8). Wie draait er voor de kosten op? En waarom gaat dit geld niet substantieel naar preventie en het aanpakken van het maatschappelijke probleem van overgewicht?
Wanneer gaan we de echte oorzaak aanpakken?
In plaats van het probleem (of junk food ;)) weg te spuiten, zou een gezonde leefstijl met een gezonde voedselomgeving de basis moeten zijn voor iedereen. Om op een gezond gewicht te blijven en de kans op veel verschillende chronische ziekten te verkleinen. De overheid zou moeten investeren in preventie en de gezondheid van de burgers en heeft bovendien een zorgplicht. Helaas is er in het nieuwe regeerakkoord nog minder ruimte gecreëerd om dit substantieel aan te pakken.
Conclusie
Hoewel Ozempic kan leiden tot gewichtsverlies, is het geen duurzame oplossing voor het verbeteren van de gezondheid op grote schaal. Wederom leggen we de verantwoordelijkheid voor onze gezondheid buiten onszelf en beperken we onze definitie van gezondheid tot gewicht. Het weerlegt de focus van het echte probleem achter overgewicht: een ongezonde leefstijl. Zolang we geen verantwoordelijkheid nemen, is het dweilen met de kraan open. Bij Voeding Leeft zetten we ons dagelijks in om mensen te begeleiden naar een duurzame, gezonde leefstijl en het verminderen van medicatie waar mogelijk. En dát dat mogelijk is, zien we gelukkig iedere dag. Er is nog hoop, maar voorlopig zullen we vooral zélf aan de bak moeten!
Referenties
Donderdag 16 mei presenteerden de PVV, VVD, NSC en BBB hun hoofdlijnenakkoord ‘Hoop, lef en trots’. Hoewel deze titel veel moois belooft, geeft het akkoord op het gebied van leefstijl en preventie echter weinig hoop.
Steeds minder mensen willen medicijnen slikken. Het moet en kán anders. Er is een belangrijke rol weggelegd voor (huis)artsen en apothekers om samen met de patiënt demedicalisering te bespreken.
De huidige afspraken zijn onvoldoende om het toenemende probleem van overgewicht en diabetes type 2 terug te dringen. Er zijn daarom meer effectieve maatregelen nodig om de doelstellingen te bereiken, waarbij de kern wordt aangepakt.