Gecombineerde Leefstijlinterventie - flop of is er nog hoop

Vorige week publiceerde het RIVM de nieuwe halfjaarlijkse Monitor Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) waarin werd gereflecteerd op de resultaten van de GLI’s sinds 2019. De GLI’s hebben als doel de leefstijl van volwassenen te verbeteren en overgewicht aan te pakken. Hard nodig nu inmiddels de helft van de Nederlanders hiermee kampt. Overgewicht en met name overgewicht rond de middelomvang verhoogt het risico op chronische ziekten. Met een zorgstelsel dat al geruime tijd onder druk staat, is de focus op leefstijl nodig. Die aanpak, naar verwachting gevonden in de GLI’s en sinds 2019 voor iedereen met overgewicht vergoed uit het basispakket, blijkt tot op heden alleen niet zo effectief als gedacht. Zijn de GLI’s een bewezen flop of is er nog wel ruimte voor succes?

De resultaten van de nieuwste Monitor zijn niet mals: Ongeveer de helft van de deelnemers die in 2020 is begonnen, maakte het GLI traject niet af. Het bleek afvallers met name te ontbreken aan tijd en motivatie. Aan het einde van de behandelfase (meestal na 12 maanden) is er sprake van gemiddeld 3,5% gewichtsverlies, wat niet als klinisch relevant wordt beschouwd (>5%, n=923) (1-3). Zelfgerapporteerde kwaliteit van leven steeg met gemiddeld 7 punten op een schaal van 0-100. Te generieke begeleiding wordt geopperd als mogelijke verklaring voor het tegenvallende resultaat. Is dit de € 33 miljoen bovenop de stapel van toch al torenhoge zorgkosten wel waard?

Bij een GLI volgen volwassenen een tweejaarlijks traject, waarbij in individuele en groepssessies aandacht is voor gezonde voeding, bewegen en factoren die een negatieve invloed hebben op een gezonde leefstijl, waaronder stress en een slechte slaap. In de Monitor werd gekeken naar de resultaten van de vier GLIs die vanaf januari 2019 t/m 31 december 2022 voor mensen met overgewicht uit het basispakket vergoed werden, namelijk: BeweegKuur, CooL, SLIMMER en Samen Sportief in Beweging (SSiB). Ruim 73 duizend mensen zijn in de onderzoeksperiode met een van deze GLI’s gestart. Veruit de meerderheid deed mee aan het CooL programma, gevolgd door de BeweegKuur en daarna SLIMMER. De GLI’s worden door veel verschillende uitvoerders onder de overkoepelende 4 namen aangeboden. Gedeclareerde kosten: bijna € 33 miljoen.

Voordat we alle GLI’s definitief afserveren is er een aantal belangrijke punten die ons inziens meegewogen dienen te worden:

De Monitor vat de resultaten samen van de vier GLI’s. De successen van de verschillende uitvoeringen kun je echter niet uit de data halen. Ondanks dat iedere GLI gericht is op het verbeteren van in ieder geval voeding en beweging, en vaak ook ontspanning en slaap, verschilt de manier waarop dit wordt gedaan (langere of kortere behandelfase, meer of minder groepssessies, andere theorie etc.). Ook de manier en intensiteit waarop gedragsverandering wordt ingezet verschilt per GLI. Je kunt dus beter stellen dat sommige uitvoeringen van GLI’s effectief zijn en andere niet.
Toegegeven, de onderzoeksperiode viel grotendeels in de corona pandemie, wat een negatief effect kan hebben gehad op de resultaten. Daarnaast: alle begin is moeilijk. Ook de uitvoer van de GLI zal zijn weg hebben moeten vinden. Toekomstige Monitors zijn daarom interessanter om een accuraat beeld van de effectiviteit van GLIs te verkrijgen.
Er is weinig flexibiliteit in de lengte van deelname binnen de huidige kaders, een GLI duurt hoe dan ook twee jaar. Stapt iemand eerder uit vanwege succes of wil iemand stoppen en later weer instappen, dan wordt deze als uitvaller bestempeld.
De vergoeding is voor die 2 jaar relatief laag en maakt intensieve begeleiding, waar nodig, moeilijk. Saillant detail: de vergoeding is een fractie van de € 3.000 per jaar die voor medicatie wordt vergoed en levenslang gebruikt dient te worden.
De GLI doelgroepen zijn breed en heterogeen. Een meer gerichte en specifieke aanpak is gewenst.
Sinds 2023 worden meer GLI programma’s aangeboden uit het basispakket, waaronder Keer Diabetes2 Om (KDO). Deze zijn niet in de monitor meegenomen. KDO, een gespecialiseerde GLI gericht op mensen met diabetes type 2, rapporteert in een publicatie in British Medical Journal, Nutrition, Prevention & Health na 24 maanden een gewichtsverlies van gemiddeld 7 kg (7,5%) (6). Een klinisch relevant gewichtsverlies behalen bij een leefstijlprogramma en dit op de lange termijn volhouden is dus wel degelijk mogelijk. Ook de uitval van 5% is aanzienlijk milder dan de 'helft' genoemd in de Monitor. De zelfgerapporteerde kwaliteit van leven stijgt nog steeds significant in alle programma’s. Mogelijk is de ziektespecifieke aanpak mede verantwoordelijk voor het resultaat. Ook de grondige aanpak van de kern van het probleem, de focus op gedragsverandering en eigen regie verschillen. De resultaten van Keer Diabetes2 Om worden vanaf de volgende Monitor meegenomen.

De vraag is wat ons betreft niet of leefstijl werkt, het is - met de crisis waar de gezondheidszorg op afstevent - veel belangrijker te focussen op hoe we het laten werken. De inzet van medicatie is niet de oplossing, ook de nieuwe medicatie zoals de GLP1 remmers waarschijnlijk niet. De effecten daarvan blijken niet blijvend. Er is bovendien nog onvoldoende bewijs van de effecten en bijwerkingen.

We weten de oorzaak van vele westerse en chronische aandoeningen, laten we dan ook de kern aanpakken. Voeding Leeft begeleidt sinds 2011 mensen naar een leven met minder of zonder medicatie en meer energie. Wij hebben voldoende data en kunnen daaruit halen wat wel werkt en wat niet, bij wie wel en wie niet. De succesfactoren delen wij graag met anderen, zodat we samen het tij kunnen keren.

Nathalie Wilmsen

Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) - een bewezen flop of is er nog hoop op succes?

Gerelateerde items

Voeding Leeft breidt haar impact uit naar Europa

Keer Diabetes2 Om officieel door EU erkend als eerste én enige leefstijlbehandeling

Nieuwe samenwerking met LUMC & MLD Stichting