In 2050 hebben wereldwijd 1,3 miljard mensen diabetes volgens recente schattingen (1). Dat is een verdubbeling ten opzichte van de huidige aantallen. Dat heeft consequenties: De kans is groot dat we te maken krijgen met diabetes medicijntekorten. Daarnaast leidt het tot torenhoge maatschappelijke kosten: zorgkosten voor de behandeling van de ziekte zelf, complicaties zoals amputaties of comorbiditeiten, maar ook indirecte kosten als gevolg van verloren werkproductiviteit (2). In de huidige behandeling ligt de focus nog te vaak op (enkel) bloedsuikerverlagende medicatie, wat de symptomen aanpakt, maar het onderliggende probleem niet.
Een van de eerste stappen volgens de NHG behandelstandaard voor diabetes type 2 is het geven van leefstijladvies: niet roken, voldoende lichaamsbeweging, afvallen bij overgewicht (BMI > 25 kg/m2) en gezonde voeding. Daarvoor kan doorverwezen worden naar een diëtist. Als het niet lukt met deze niet-medicamenteuze adviezen het HbA1c (indicator voor het verloop van de bloedsuikerspiegel gedurende de afgelopen 3 maanden) beneden de streefwaarde van 53 mmol/mol te krijgen, wordt gestart met bloedglucoseverlagende medicatie. (3). In 2021 gebruikten meer dan 850.000 mensen ten minste één vorm van diabetes medicatie om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden (4). Daarvan was bij 740.000 mensen sprake van een non-insuline antidiabeticum, hoogstwaarschijnlijk de diabetes type 2 populatie. Dit laat zien dat een aanzienlijk deel van de diabetes type 2 populatie hun diabetes niet onder controle kan houden zonder medicatie, ondanks dat stap 1 in de behandeling het aanpassen van de leefstijl is. Het is niet duidelijk in hoeveel procent van de gevallen daar actief op gestuurd is.
Leefstijlbegeleiding vraagt tijd en aandacht, van de zorgverlener én de patiënt. Uit onderzoek blijkt dat patiënten hun huisarts als betrouwbaarste bron van gezondheidsinformatie zien (6). Vereniging Arts & Leefstijl ondervroeg huisartsen: 60% gaf aan vaker leefstijl te willen bespreken. 87% was het ‘eens’ of ‘helemaal eens’ met de stelling dat hier te weinig tijd voor is. Tijdgebrek bleek de belangrijkste belemmering (7). Leefstijl integreren in de diabeteszorg zou nog eens extra bemoeilijkt kunnen worden doordat ruim 20% van de praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen (POH) aangeeft binnen 5 jaar te willen stoppen met hun functie (5). De POH heeft een sleutelrol in de behandeling van de mensen met diabetes type 2. Doordat het aantal POH kleiner wordt en het aantal patiënten groter, wordt de werk- en tijdsdruk groter. Als gevolg hiervan kan het aanpakken van de naderende diabetes crisis nog uitdagender worden.
Doorverwijzing naar een leefstijlspecialist of daarop gericht begeleidingsprogramma, afhankelijk van de behoeften van de patiënt, kan uitkomst bieden. De huisarts hoeft daar in essentie niet extra mee belast te worden. Hier staat vanzelfsprekend wel tegenover dat een patiënt voldoende gemotiveerd is, voor welke vorm van zorg dan ook gekozen wordt. Dit moet goed op elkaar afgestemd zijn wil er succes behaald kunnen worden en het ‘verspillen’ van zorgkosten voorkomen. Ook de leefstijlmakelaar, aanwezig in steeds meer ziekenhuizen bij het Leefstijlloket, kan helpen naar passende leefstijlzorg door te verwijzen. Kortom, actie is nu nodig: meer inzet op leefstijl in de behandeling van diabetes type 2 is de enige uitweg uit de naderende diabetes crisis.
Bronnen
Lancet, T. (2023). Diabetes: a defining disease of the 21st century. Lancet (London, England), 401(10394), 2087.
https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/diabetes-mellitus-type-2#samenvatting-richtlijnen-beleid
Stichting Farmaceutische Kengetallen (2022). Data en feiten 2022. Het jaar 2021 in cijfers. Verkregen via https://www.sfk.nl/publicaties/data-en-feiten/data-en-feiten-2022/ op 24-08-2023.
https://www.nvvpo.nl/nieuws/zorgwekkende-uitstroom-onder-poh-vraagt-om-aandacht
Oberg, E. B., & Frank, E. (2009). Physicians’ health practices strongly influence patient health practices. The journal of the Royal College of Physicians of Edinburgh, 39(4), 290.
Arts en Groente. Rapportage Vereniging Arts en Leefstijl in opdracht van het Nationaal Actieplan Groenten en Fruit. 2019. Verkregen via https://nagf.nl/assets/Uploads/54f22bda4a/Arts-en-Groenten-webversie.pdf op 21-09-2023.
De vraag is wat ons betreft niet of leefstijl werkt, het is - met de crisis waar de gezondheidszorg op afstevent - veel belangrijker te focussen op hoe we het laten werken.
Vanaf 1 januari 2023 wordt de behandeling Keer Diabetes2 Om als eerste gespecialiseerde Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) vanuit het basispakket vergoed.